Misschien is nooit eerder in de geschiedenis het woord ‘ethiek’ zo gemakkelijk over ieders lippen gerold als in de huidige tijd. Na de bankencrisis beloofden bankiers voortaan een ethische code in acht te nemen, en zelfs een multinational als Shell laat zich ondanks de door het bedrijf veroorzaakte milieuschade in bijvoorbeeld een land als Nigeria, voorstaan op zijn ethische bedrijfsvoering. Ethiek lijkt het toverwoord bij uitstek te zijn geworden waarmee criticasters de mond gesnoerd moet worden. Ook onze politici schermen graag met het woord ‘ethiek’, al klinkt het uit hun mond in de regel als een goedkope verkiezingsslogan. Op de vraag wat het woord ‘ethiek’ dan wel betekent dat CEO’ s van grote bedrijven, bankiers en politici zo gemakkelijk in de mond nemen, volgt meestal een nietszeggend antwoord. In een cursus van een aantal semesters wordt geprobeerd een serieus antwoord op deze vraag te geven en wel door aandacht te vragen voor de belangrijkste richtingen die in de loop van de geschiedenis hun eigen invulling aan de wijsgerige ethiek hebben gegeven. Zo vragen we aandacht voor de klassieke deugdethiek van met name Aristoteles, de plichtsethiek van Immanuel Kant, het utilitarisme van bijvoorbeeld John Stuart Mill en sluiten we de cursus af met de joods-Franse denker Emmanuel Levinas, die de traditie van het westerse denken karakteriseert als een vergetelheid van de ethiek.
wilt u meer lezen
Tijdens dit eerste semester staat de deugdenleer van Plato en met name Aristoteles in het brandpunt van onze belangstelling, waarbij we een tweeledig doel nastreven: behalve een eerste kennismaking met de deugdenleer in het werk van de beide klassieke filosofen gaan we ook op zoek naar de vitaliteit van deze leer. Uiteraard laten Plato en Aristoteles zich niet klakkeloos naar onze moderne tijd vertalen, doch niettemin moeten we ons afvragen in hoeverre het Griekse begrip ‘deugd’ (aretê) nog steeds vruchtbaar kan zijn. De gewezen minister-president Jan-Peter Balkenende had tijdens zijn premierschap de mond vol van waarden en normen, doch misschien biedt het deugdbegrip veel concretere aanknopingspunten voor ons handelen. Zo zijn de deugdenals ‘goederen van onze ziel’ (Aristoteles) iets wat bij uitstek binnen ons eigen vermogen ligt, terwijl dat zeker niet zomaar het geval is voor de waarden die ons leven dragen. Weliswaar zijn we allemaal dragers van bepaalde waarden, denk bijvoorbeeld aan de christelijke waarden of de waarden van de rechtstaat, doch deze waarden vormen eerder de speelruimte van ons handelen en gaan in die zin aan ons vooraf. Juist op dit ‘voorafgaan’ lijkt in het begrip van waarde het accent te liggen, terwijl het bij de deugd precies gaat om de eigen verantwoordelijkheid, die zelfs de mogelijkheid schept dat een individu zelf aan de wieg kan staan van een nieuwe deugd.
Tijdens deze cursus zullen onder andere de volgende vragen de revue passeren: wat betekent voor Plato en Aristoteles een deugdzaam leven? Aan welke voorwaarden moet zo’n leven voldoen? In hoeverre neemt Aristoteles afstand van zijn leermeester Plato? Wat is voor Aristoteles de hoogste levensvorm?
sluiten
Over de docent: Drs. Nico Dieteren verzorgt, na afronding van de studies Nederlandse taal- en letterkunde en filosofie, al meer dan twintig jaar cursussen filosofie. Zo was hij onder andere van 1996-2020 als docent filosofie werkzaam voor HOVO Nijmegen..
| Tijdstip cursus: |
Dinsdagmiddag van 13.30-15.30 uur |
| Begin- en einddatum: |
4 februari tot en met 15 april 2025 (m.u.v. 25 februari) |
| Onderwijsvorm: | 10 hoorcolleges met de mogelijkheid tot het stellen van vragen. |
| Literatuur | Er worden opzetten en samenvattingen van de colleges aan de cursisten uitgedeeld of gemaild. |
| Kosten: | 300 euro |
| Locatie: | Titus Brandsma Memorial Nijmegen (Titus-zaal) |
| Stijn Buysstraat 11 6512 CJ NIJMEGEN (dichtbij NS-station en Keizer Karelplein) |
|
| aanmelden: | via email: n.dieteren@chello.nl |