Belangrijke opmerking: U kunt per semester inschrijven en bent dus zeker niet verplicht aan alle semesters deel te nemen. Het bekende gezegde ‘wie A zegt moet ook B zeggen’ geldt niet voor de deelnemers aan deze cursus.
De verzuchting ‘we leven nu eenmaal in nihilistische tijden’ ligt tegenwoordig op steeds meer lippen bestorven. Naarstig worden negatieve gebeurtenissen en ontwikkelingen, denk bijvoorbeeld aan oorlogen, racisme en de opwarming van de aarde, toegeschreven aan het nihilisme, als zou het hier gaan om een demonische kracht waaraan wij mensen vrijwel machteloos zijn overgeleverd. In een cursus van drie of vier semesters wordt geprobeerd wat meer greep te krijgen op een in zichzelf uiterst grillig en complex fenomeen dat als een ware duivelskunstenaar steeds weer in een nieuwe gedaante aan ons verschijnt. We zullen ons licht opsteken bij filosofen als bijvoorbeeld René Descartes, Friedrich Nietzsche, Martin Heidegger en Emanuele Severino, maar gaan ook te rade bij schrijvers als Ivan Toergenjev, Fjodor Dostojevski, Ernst Jünger en Thomas Mann, die allen hun eigen gevecht met een van de koppen van de Hydra hebben geleverd. De hoop op een afgeronde en geruststellende definitie aan het einde van een lange en soms moeilijke weg zal ijdel blijken te zijn, want het nihilisme blijft bij gebrek aan een ware Hercules telkens weer de kop opsteken en ons voor nieuwe raadsels stellen, zoals onder meer zichtbaar wordt in de studies van hedendaagse filosofen als Wendy Brown en Mehdi Belhaj Kacem.
wilt u meer lezen Stellen we een willekeurig persoon met een gemiddelde algemene ontwikkeling een vraag over het nihilisme dan zal hij waarschijnlijk in staat zijn om een diffuus verband te leggen tussen de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche, de door hem verkondigde dood van God en het nihilisme. Zeker kan niet worden ontkend dat Nietzsche een van de belangrijkste spinnen in het web van het nihilisme is, doch het fenomeen stak al eerder de kop op en bleef ook na de dood van de Duitse filosoof vlijtig zijn eigen geschiedenis schrijven. Dit eerste semester vraagt dan ook in de eerste plaats aandacht voor de verschijningsvormen van het nihilisme voorafgaand aan het werk van Nietzsche. Zo zal worden stilgestaan bij de vroegmoderne Franse filosoof René Descartes (1596-1650), die in zijn Meditaties bij de uitvoering van zijn twijfelexperiment de hypothese van de bedrieger-god opvoert om de ideeën, vooral de wiskundige, tot het slachtoffer van de twijfel te kunnen maken. Ons interesseert hier vooral de vraag in hoeverre onder andere door deze hypothese al sporen van het nihilisme zichtbaar worden in de filosofie van Descartes. Een reis door de grillige en grimmige geschiedenis van het nihilisme zou incompleet zijn zonder uitstapje naar Rusland, het reusachtige land wiens inwoners misschien wel meer dan ieder ander volk op aarde geïnfecteerd zijn met de ziekte van het nihilisme. Bij onze reis door Rusland laten we ons leiden door de gidsen Toergenjev (1818-1883) en Dostojevski (1821-1881), die onder andere aandacht vragen voor de nauwe band tussen het nihilisme en de ontworteling of de vervreemding van de eigen Russische aarde. Vergeet niet dat Dostojevski een aanhanger was van de conservatieve Slavische School, die zich fel verzette tegen de invloed van het liberale Westen in Rusland. Veel van de ideeën van deze school keren later terug in het werk van de Russische filosoof Ivan Ilyin (1883-1954), die geldt als een van de belangrijkste inspiratiebronnen van president Poetin. Het slotakkoord van dit eerste semester is voor Nietzsche (1844-1900), de denker wiens naam voor altijd verbonden is met het nihilisme. Als de dwaas in De vrolijke wetenschap de dood van God aankondigt, wordt daarmee als het ware de diepe afgrond van het nihilisme geopend, doch niemand weet wat de mensheid te wachten staat. Nietzsche wist dat de mensen nog lang niet toe waren aan zijn nihilistische boodschap en het misschien wel tweehonderd jaar zou duren vooraleer de ernst van de situatie langzaam tot hen zou beginnen door te dringen. Misschien zijn we in ons huidige tijdsgewricht beter in staat om een nader inzicht te winnen in het nihilisme zoals het naar voren komt in het werk van Nietzsche. Tijdens dit semester doen we in ieder geval een poging. sluiten
Over de docent: Drs. Nico Dieteren verzorgt, na afronding van de studies Nederlandse taal- en letterkunde en filosofie, al meer dan twintig jaar cursussen filosofie. Zo was hij onder andere van 1996-2020 als docent filosofie werkzaam voor HOVO Nijmegen..
| Tijdstip cursus: |
Vrijdagochtend van 10.30-12.30 uur |
| Begin- en einddatum: |
27 september t/m 6 december 2024 (m.u.v. 25 oktober) |
| Onderwijsvorm: | 10 hoorcolleges met de mogelijkheid tot het stellen van vragen. |
| Literatuur | Er worden opzetten en samenvattingen van de colleges aan de cursisten uitgedeeld of gemaild. |
| Kosten: | 300 euro |
| Locatie: | Titus Brandsma Memorial Nijmegen (Titus-zaal) |
| Stijn Buysstraat 11 6512 CJ NIJMEGEN (dichtbij NS-station en Keizer Karelplein) |
|
| aanmelden: | via email: n.dieteren@chello.nl |