Ga naar de inhoud

Leergang Filosofie. Deel 7 (De delen van de leergang zijn afzonderlijk te volgen)

Van Nietzsche naar Heidegger

Nietzsche en Heidegger

Na de grote systeembouwers van het Duitse idealisme, die tijdens het zesde deel van de leergang het woord voerden, nemen in dit zevende deel filosofen het woord die eerder moeten worden gekwalificeerd als de slopers van alle systemen. Als eerste zal onze aandacht uitgaan naar Nietzsche (1844-1900), die met zijn anti-systematische denken geldt als een van de belangrijkste critici van het Duitse idealisme. In het tweede deel van deze cursus betreden we de twintigste eeuw en wel door ons licht te laten schijnen over een van de belangrijkste filosofische werken uit de eerste helft van deze eeuw, namelijk Sein und Zeit (1927) van de hand van Martin Heidegger (1889-1976).

wilt u meer lezen

Friedrich Nietzsche's guide to better online living - The Boston Globe
Friedrich Nietzsche

In de colleges over Nietzsche zal onze aandacht eerst en vooral gericht zijn op zijn eerste belangrijke werk Die Geburt der Tragödie (1872), waarin nog geen sprake is van de bekende aforistische stijl die zo kenmerkend is voor de latere werken. Wel worden hier al enkele belangrijke contouren van zijn denken zichtbaar. Zo herkennen we in het pessimisme van de presocratische Grieken en de kentering die vanaf de eerste wijsgeer Socrates optreedt al enkele stadia van het nihilisme. In zijn boek over de Griekse tragedie vraagt Nietzsche evenwel vooral aandacht voor de centrale rol van de god Dionysos, die als de anti-Christ waakt over het oeuvre van de Duitse denker. Duidelijk moet worden waarom voor Nietzsche de Griekse tragedies het hoogtepunt van de klassieke periode zijn en daarbij draait het allemaal om het geheime huwelijk tussen het apollinische en het dionysische als de twee exclusieve kunstdriften. Mocht de tijd het toelaten dan zal tijdens de colleges ook kort aandacht worden geschonken aan een andere sleuteltekst in Nietzsches oeuvre, namelijk Die fröhliche Wissenschaft (1882), waarin de dwaas de dood van God aankondigt. Wat betekent deze dood en wat zijn de angstaanjagende consequenties ervan? In ieder geval heeft Nietzsche met de aankondiging van deze dood het aangezicht van de filosofie radicaal veranderd.

Martin Heidegger

Het tweede deel van de cursus staat in het teken van de fundamentele ontologie van Martin Heidegger en meer in het bijzonder van zijn magnum opus Sein und Zeit. De vraag waar Heideggers hele denken om draait, is de grondvraag naar de zin van zijn überhaupt of naar het zijn als zijn. In zijn Metafysica stelde Aristoteles de vraag naar het zijnde als zijnde en de hele geschiedenis van de metafysica bewoog zich in het spoor van deze vraag, die door Heidegger wordt begrepen als de uitdrukking van de zijnsvergetelheid die zo kenmerkend is voor de geschiedenis van de metafysica. Alle grote denkers uit het verleden vroegen vanuit een hoogste zijnde naar het zijn, maar daarmee was dit zijn al bij voorbaat in de greep van het zijnde en kon het niet vanuit zichzelf spreken. Heidegger probeert nu in zijn fundamentele ontologie het zijn vanuit zichzelf te thematiseren, maar beseft ook dat dit zijn niet onafhankelijk van het zijnde bestaat als een soort kantiaans Ding an sich. Om de grondvraag naar het zijn als zijn te kunnen stellen, zal hij aanvraag moeten doen bij het zijnde. Bij een willekeurig zijnde of bij een zijnde dat zichzelf nadrukkelijk opwerpt als het primair te bevragen zijnde? We zullen zien dat de mens (door Heidegger het erzijn genoemd) zich van alle andere zijnden onderscheidt door zijn zijnsverstaan en daarom als eerste zijnde op z’n zijn moet worden bevraagd. Tijdens het college moet vooral duidelijk worden wat de inzet van Sein und Zeit is en welke methodische weg wordt bewandeld. Bijzondere aandacht zal daarbij worden geschonken aan de analytica van het erzijn (Dasein). 

sluiten

Over de docent: Drs. Nico Dieteren verzorgt, na afronding van de studies Nederlandse taal- en letterkunde en filosofie, al meer dan twintig jaar cursussen filosofie. Zo was hij onder andere van 1996-2020 als docent filosofie werkzaam voor HOVO Nijmegen..
 
 
 
Tijdstip cursus:

Dinsdagmiddag van 13.30-15.30 uur

Begin- en einddatum:

31 januari tot en met 11 april 2023 (m.u.v. 21 februari )

Onderwijsvorm: 10 hoorcolleges met de mogelijkheid tot het stellen van vragen.
Literatuur Er worden opzetten en samenvattingen van de colleges aan de cursisten uitgedeeld of gemaild.
Kosten: 300 euro
Locatie: Titus Brandsma Memorial Nijmegen (Titus-zaal)
  Stijn Buysstraat 11 6512 CJ  NIJMEGEN (dichtbij NS-station en Keizer Karelplein)
aanmelden:  via email: n.dieteren@chello.nl
belangrijke opmerking:  De delen van de  leergang zijn afzonderlijk te volgen.